Illegale bewoning van vakantieparken (2/2)  

Wonen op een vakantiepark zorgt ervoor dat het karakter van een park verandert. Vakantiegangers hanteren doorgaans een ander ritme dan in het dagelijks leven. Wonen en recreëren; dat gaat vaak niet goed samen met elkaar. Ook werkt bewoning soms criminaliteit in de hand, doordat wonen op een vakantiepark vaak een wat anoniem karakter heeft. Bewoning heeft ook effect op de omgeving: het plaatselijke toerisme daalt, wat invloed heeft op de economie. Hoe kun je als overheid erop toezien dat parken worden gebruikt waarvoor ze bedoeld zijn? Dit tweede deel van een tweeluik gaat in op handhaven.

Als gemeente kun je bij het overtreden van de regels handhaven. Die regels staan in een bestemmingsplan. Handhaven betekent dat een overheidsorganisatie mensen laat weten wat de regels zijn en hen daar vervolgens aan houden. “Je gaat dus vertellen aan mensen wat wel en niet mag op een vakantiepark”, licht Fleuranne de Groot toe. Zij is als bestuursjurist verbonden aan Expertisecentrum Vitale Vakantieparken. “Blijven mensen de regels overtreden, dan volgt er een dwangbesluit.” Ofwel: als mensen blijven wonen op het park, krijgen ze een dwangsom: een soort boete.

Permanente bewoning verandert de dynamiek  

Er kunnen verschillende mensen permanent op een park wonen. Gezinnen met tweeverdieners die geen woning kunnen vinden. Bijvoorbeeld omdat ze net teveel verdienen voor een sociale woning, maar te weinig voor de vrije sector. Er zijn ook mensen die niet gevonden willen worden: mensen die betrokken zijn bij drugshandel, illegale prostitutie, arbeidsuitbuiting of hennepkwekerijen. Dat is een groot risico, want andere bewoners kunnen verwikkeld raken in dat criminele circuit. 

Illegale bewoning laat de recreatieve functie van een vakantiepark verdwijnen. Dat is ook te merken aan het minder gebruiken van de vaste faciliteiten op het park, zoals het restaurant en het zwembad. Er komt een ander soort dynamiek die niet interessant is voor de ondernemer. “En als overheid wil je dat ook niet”, merkt De Groot op. “Het is voor het toeristisch en economisch klimaat niet goed. Bovendien zet het de deur open naar ondermijning.” 

Eerste stap: welke kennis is er al in de gemeente? 

Handhaven van illegale bewoning is meestal niet iets wat zomaar wordt gedaan. Het Expertisecentrum Vitale Vakantieparken helpt daarom bij de aanpak. Fleuranne de Groot is daarbij betrokken. “Als gemeente moet je weten hoeveel eenheden er zijn, wie de eigenaar is, wie er verblijven en met welke achtergrond. Niet iedereen kiest daar bewust voor. Sommigen kunnen echt nergens anders woonruimte vinden. Soms zijn ze zelfs geplaatst door een zorginstelling. 

De basisinformatie over wie er wonen en waarom is er meestal niet. Daarom onderzoekt het expertisecentrum eerst in een multidisciplinair overleg welke basisinformatie er al is over het park. Medewerkers van de gemeente, het wijkteam, de politie, sociaal regisseurs en procesregisseurs praten mee.  

Informatie verzamelen op het park 

Om een nog beter beeld te krijgen, gaat het expertisecentrum op pad. Dat doet de Taskforce Toezichthouden en Handhaving. Eén van die toezichthouders is Randy Tjong-A-Hung. “Ik ga elk huisje langs, controleer of het permanent bewoond wordt en ga in gesprek met de mensen. Zo kom ik erachter wie er woont: Is het een gezin met kinderen? Hoe zijn ze hier terechtgekomen? Welke problemen spelen er?” 

Om de mensen thuis te treffen, gaat de Taskforce op verschillende tijden het park op. De Taskforce treft van alles aan. En een controle kan escaleren. “Soms ontstaan pittige confrontaties en worden we bedreigd. Na een melding bij de politie kunnen we terugkomen met versterking.” Het lukt niet altijd om echt vast te stellen dat er permanent gewoond wordt. “We kunnen zien dat er actief wordt geleefd: vaatwerk, vers fruit, persoonlijke spullen. Maar spreken niemand: sommige mensen kunnen heel goed onzichtbaar zijn en bewoners waarschuwen elkaar ook voor controles via appgroepen.”  

Plan van aanpak 

Na de controle van de Taskforce schrijft het expertisecentrum een advies en eventueel een plan van aanpak. Soms is het doel daarvan om de permanente bewoning binnen een bepaalde tijd volledig te laten verdwijnen, maar vaak is het een samenspel tussen legaliseren en handhaven. De gemeente en het expertisecentrum stellen samen vast hoe hoog de prioriteit is om te handhaven. Het handhavingsbeleid is het uitgangspunt en daarna wordt per woning maken een belangenafweging en een keuze gemaakt hoe te handhaven. 

De Groot: “Vaak is op wie je je richt met de handhaving niet ineens overzichtelijk en eenduidig. We zien allerlei situaties. “Er zijn meerdere parkeigenaren, sprake onderverhuur of de huisvesting van arbeidsmigranten. Wie is dan de overtreder? Degene die huurt, de verhuurder of de parkeigenaar? Het expertisecentrum kan gemeenten helpen dit goed uit te zoeken.  

Menselijke maat 

Het expertisecentrum en de gemeenten letten er daarnaast op dat de handhaving op ‘een nette manier’ gebeurt. Bijvoorbeeld door met de mensen te bespreken hoeveel tijd ze nodig hebben om te vertrekken. Bij schrijnende situaties verwijzen we voor hulp door naar het sociaal wijkteam of schuldhulpverlening. En met de gemeente kijken we actiever of er voor deze mensen een beter onderkomen is.  

Naast handhaver is de Taskforce dan ook tussenpersoon naar andere instanties. De Taskforce zorgt voor het naleven van de regels, merkt De Groot op. “Dat doen ze door te handhaven. Met als uiteindelijke doel: een vitaal park, zodat het er gaat om het toerisme.”  

Directe links naar relevante documenten/kennis: 

• Ben je benieuwd wat de taskforce, waar Randy en Fleuranne deel van uitmaken, voor jouw gemeente kan betekenen? Kijk op https://expertisecentrumoverijssel.nl/toezicht/
• Checklist illegale bewoning: het expertisecentrum ontwikkelde een praktische checklist voor gemeenten om te starten met de aanpak van illegale bewoning op vakantieparken. Zie https://expertisecentrumoverijssel.nl/checklist/  
• Beleidsregels bewoning vakantieparken: Per 1 januari 2024 gaat de Omgevingswet in. Onder de Omgevingswet krijgen gemeenten meer ruimte om objectgebonden en persoonsgebonden omgevingsvergunningen te verlenen voor het permanent bewonen van recreatiewoningen. De keerzijde is dat verzoeken voor een dergelijke vergunning alleen goed gemotiveerd kunnen worden afgewezen. Om te voorkomen dat gemeenten in individuele gevallen een vergunning zouden moeten verlenen, hebben wij met collega’s van Vitale Vakantieparken Veluwe en Vitale Vakantieparken Drenthe een beleidsregel voor gemeenten laten opstellen. Deze vind je hier: https://expertisecentrumoverijssel.nl/beleidsregels/  
• Handreiking ‘onrechtmatige bewoning van recreatiewoningen’; de VNG ontwikkelde deze zeer praktische handreiking voor gemeenten om te legaliseren, gedogen of handhaven, inclusief de juridische grondslagen daarvoor.  

Kijk voor meer interessante documenten over het thema illegale bewoning op https://expertisecentrumoverijssel.nl/kennisbank/